Ο Νίκος Παραγιός είναι ένας από τους επιδραστικότερους επιστήμονες στον κόσμο στον τομέα της έρευνας θεραπειών του καρκίνου με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

Καρκίνος και ακτινοθεραπεία

Mε τι ασχολείστε αυτή την περίοδο;

Το μεγαλύτερο ποσοστό του χρόνου μου το αφιερώνω στη TheraPanacea. Εκεί επικεντρωνόμαστε στην ογκολογία και τη νευρολογία, κυρίως στην πρόγνωση και τη θεραπεία, προσπαθώντας να δημιουργήσουμε λύσεις που θα βοηθήσουν τους γιατρούς είτε να διαλέξουν την καλύτερη δυνατή θεραπεία είτε να υλοποιήσουν μία συγκεκριμένη θεραπεία με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Θέλετε να μας μιλήσετε για τη δουλειά σας πάνω στη βελτίωση της τεχνολογίας της ακτινοθεραπείας; 

Η ιδέα της ακτινοθεραπείας είναι αρκετά απλή. Προσπαθούμε να στείλουμε ακτινοβολία στον καρκίνο ώστε να σκοτώσουμε τα καρκινικά κύτταρα, προσπαθώντας παράλληλα, στο μέτρο του εφικτού, να αποτρέψουμε την ακτινοβολία από τα ζωτικά όργανα. Για να κάνουμε την ακτινοθεραπεία, χρειαζόμαστε δύο πράγματα: ένα μηχάνημα που λέγεται γραμμικός επιταχυντής και γεννά τις ακτίνες, κι ένα λογισμικό το οποίο αποτελεί τον εγκέφαλο του επιταχυντή και ονομάζεται Treatment Planning System.

Το δικό μας ονομάζεται ART Plan και πρόκειται για ένα λογισμικό το οποίο επεξεργάζεται δεδομένα ασθενών που έχουν ήδη θεραπευθεί θετικά, με σκοπό η τεχνητή νοημοσύνη να προτείνει το καλύτερο δυνατό πλάνο ακτινοθεραπείας για κάθε καινούργιο ασθενή.

Γιατί επιλέξατε τον καρκίνο;

Απευθύνθηκα στο γραφείο έρευνας και τεχνολογίας του πανεπιστημίου και τους είπα ότι με ενδιαφέρει να αναπτύξω μία εφαρμογή στον τομέα της υγείας. Κατόπιν έρευνας αγοράς στο πεδίο της εργαστηριακής έρευνας, εντοπίσαμε τρεις περιοχές ενδιαφέροντος. Πρώτη ήταν η διάγνωση και οτιδήποτε σχετίζεται με αξονικούς τομογράφους, δεύτερη ήταν η χειρουργική ρομποτική, είτε με ημι-αυτόνομα είτε με 100% αυτόνομα ρομπότ, και τρίτη ήταν η ραδιοθεραπεία για τον καρκίνο.

Το ενδιαφέρον της ραδιοθεραπείας για εμένα είναι τριπλό. Χρειαζόμαστε μαθηματικά, γιατί έχουμε πολύ δύσκολα προβλήματα βελτιστοποίησης, χρειαζόμαστε εικόνες, γιατί όλα γίνονται μέσω εικόνων, και χρειαζόμαστε φυσική, γιατί ό,τι σχετίζεται με ακτίνες και ανθρώπινα κύτταρα είναι φυσική. Αυτό το τρίπτυχο παρουσιάζει τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον για εμένα.

Σημαντικό για εμένα είναι και το γεγονός ότι ο καρκίνος σήμερα είναι ο δεύτερος παράγοντας θνησιμότητας στον κόσμο. Το καλό της ακτινοθεραπείας είναι ότι το μηχάνημα είναι στάνταρ. Αν μπορούμε να φτιάξουμε ένα λογισμικό που μπορεί να βοηθήσει, δεν χρειαζόμαστε άκρως εξειδικευμένο προσωπικό, οπότε υπάρχει η προοπτική να έχουμε τεράστιο αντίκτυπο. Σήμερα 10 νοσοκομεία στην Αφρική χρησιμοποιούν το λογισμικό μας. Κι αυτό δεν έχει τιμή. Είναι ανεκτίμητης αξίας.

Yπάρχει μέσος ασθενής;

Ποιο είναι το περιθώριο λάθους σε μια τέτοια τεχνολογία; Ποια είναι τα περιθώρια του ανθρώπου να διορθώσει το λάθος ή να το εντοπίσει καν; 

Η ακτινοθεραπεία γενικά έχει διαφορετικές φάσεις. Κάποιες φάσεις είναι 100% στον άνθρωπο, κάποιες είναι 100% στο λογισμικό, γιατί είναι τόσο πολύπλοκο το πρόβλημα, που ακόμα και ο καλύτερος μαθηματικός δεν μπορεί να το λύσει.

Αυτή τη στιγμή στην ακτινοθεραπεία υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας. Πριν αρχίσουμε μία θεραπεία, εκτελούμε αυτό που λέμε έλεγχο ποιότητας, διασφάλιση ποιότητας. Δηλαδή είτε το πρόγραμμα της ακτινοθεραπείας εκτελείται από άνθρωπο είτε από μηχανή το σύστημα εκτελεί προσομοίωση της θεραπείας και ελέγχει τον αντίκτυπο.

Βέβαια, οποιοσδήποτε αλγόριθμος, ακόμα και ο καλύτερος δυνατός, σίγουρα δεν θα είναι καλύτερος από τον καλύτερο γιατρό, που είναι εξειδικευμένος σε ένα συγκεκριμένο πεδίο. Αλλά ένας καλός αλγόριθμος θα είναι πολύ καλύτερος από τον μέσο γιατρό, γιατί μπορεί να επεξεργάζεται αναρίθμητα δεδομένα.

Πόσο ψηλά στην ατζέντα είναι η αντιμετώπιση του καρκίνου σε ερευνητικό επίπεδο και ποιο είναι το κόστος και οι επενδύσεις στην έρευνα αυτή τη στιγμή; 

Για να σας δώσω μια ιδέα, μια καινούργια δοκιμή σε phase 3, που είναι συνήθως η τελευταία φάση, για 500 ασθενείς κοστίζει μερικά δισ. ευρώ. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τεράστιες επενδύσεις από τις φαρμακευτικές εταιρείες για να αντιμετωπίσουμε τον καρκίνο, γιατί δυστυχώς, όσο περνούν τα χρόνια, τόσο περισσότερο κόσμο θα έχουμε με καρκίνο, γιατί όσο ζούμε περισσότερο, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να εμφανίσουμε καρκίνο.

Τα ποσά που σπαταλάμε σήμερα στον καρκίνο δεν περιγράφονται. Και δεν μιλάμε μόνο για θεραπείες. Υπάρχουν και το κόστος μετά-την-αγωγή. Μία κακή θεραπεία, με πολλές παρενέργειες, θα ακολουθεί τον ασθενή για όλη του τη ζωή. Δηλαδή δεν είναι μόνο το κόστος της ίδιας της θεραπείας, είναι και τα επακόλουθά της.Ενδεικτικά σας αναφέρω μία πρόσφατη έρευνα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία υπολόγισε το κόστος της διαχείρισης του κόστους μετά-την-αγωγή για τον καρκίνο σε μισό δισ. ευρώ τον χρόνο.

Το πρόβλημα με τις φαρμακευτικές εταιρείες είναι ότι κάνουν φάρμακα για τον μέσο ασθενή. Μέσος ασθενής δεν υπάρχει. Υπάρχουν υποομάδες της ασθένειας. Ένα φάρμακο μπορεί να είναι κακό για τον μέσο ασθενή, αλλά μπορεί να είναι καλό για μία υποομάδα της ασθένειας, οπότε το ζητούμενο είναι να μπορέσουμε να διαλέξουμε για κάθε φάρμακο το αντίστοιχο υποσύνολο ασθενών.

Το δεύτερο πολύ σημαντικό σήμερα είναι η πρόσβαση. Εγώ έχω μεγαλώσει στη Ρόδο, όπου υπάρχει ένα γενικό νοσοκομείο το οποίο κάνει ό,τι μπορεί, αλλά δεν διαθέτει εξειδικευμένο τμήμα ογκολογίας, οπότε οι ασθενείς πρέπει να πάνε στην Αθήνα. Φανταστείτε τι θα κερδίζαμε αν μπορούσε ένας γιατρός να παρακολουθεί έναν ασθενή από την Αθήνα ή αν μπορούσαμε να θεραπεύσουμε έναν ασθενή στον τόπο του. Δηλαδή υπάρχει τεράστια δυνατότητα να μεγιστοποιήσουμε το όφελος, ελαχιστοποιώντας την επένδυση.

Τεχνητή νοημοσύνη, σύστημα περίθαλψης και ιατρική ακριβείας

Πώς μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να βοηθήσει ένα σύστημα περίθαλψης, όπως το ελληνικό, με τις ιδιαιτερότητές του και την ιδιομορφία της ελληνικής γεωγραφίας;

Πιστεύω ότι η Ελλάδα είναι ένα ιδανικό παράδειγμα εφαρμογής τέτοιων τεχνολογιών, και δεν μιλάω για τις πιο προχωρημένες τεχνικές, αλλά ακόμα και για μία απλή διάγνωση. Η καταγωγή μου είναι από την Κάρπαθο, όπου μέχρι πρόσφατα δεν είχαμε αξονικό τομογράφο. Όταν χρειαζόταν κάποιος να κάνει αξονική τομογραφία, έπρεπε να πάει στη Ρόδο. Φανταστείτε απλές εφαρμογές που κρίνουν αν κάποιος έχει σπασμένο χέρι ή πόδι.

Το θέμα της Ελλάδας είναι ότι αφενός το σύστημα είναι αθηνο-κεντρικό, όπου βρίσκονται όλα τα μεγάλα νοσοκομεία, ενώ έχουμε έναν τεράστιο αριθμό περιφερειακών νοσοκομείων, τα οποία είτε υποχρηματοδοτούνται είτε δεν έχουν την απαραίτητη εξειδίκευση.